Η Ελλάς προαναγγέλλει την τριτο-κοσμικοποίηση της Ευρώπης

Του Bernard Conte, επίκουρος καθηγητής, πανεπιστήμιο του Bordeaux, 12/03/2010

Catherine Payton

Τα μέτρα αυστηρής λιτότητας στα οποία υποβάλλεται η Ελλάδα, βρίσκουν το πρότυπό τους στις πολιτικές διαρθρωτικής προσαρμογής που επιβλήθηκαν απότο ΔΝΤ στις χώρες του Νότου μετά την κρίση χρέους που προκάλεσε η άνοδοςτων επιτοκίων της FED το 1982, επισημαίνει ο οικονομολόγος Bernard Conte.Εκείνη την εποχή, όπως και σήμερα, η πραγματική δυσκολία βρισκόταν στο νααναγκάσουν τους λαούς να (από)δεχτούν το κόστος της κρίσης. Από τότε όμως οιπολιτικές επιβολής αυτών των δυσάρεστων μέτρων βελτιώθηκαν, λέει ο Conte,υπενθυμίζοντας ότι ο ΟΟΣΑ συνέταξε – για κάθε περίπτωση – έναν οδηγό (τοέργο: La faisabilité politique de l’ajustement – Η πολιτική βιωσιμότητα τηςφιλελεύθερης προσαρμογής, του Christian Morrisson), όπου περιγράφονται οιστρατηγικές που εφαρμόζονται σε τέτοιες περιπτώσεις.

Η Ελλάδα είναι υπερχρεωμένη και ο διεθνής χρηματοοικονομικός τομέας επιτίθεται στοναδύναμο κρίκο της ευρωζώνης προκειμένου να δοκιμάσει τη συνοχή του συνόλου, προτούνα κερδοσκοπήσει ενδεχομένως εναντίον άλλων χωρών με σκοπό το υπερκέρδος.

Η αντίδραση σε αυτή την επίθεση θα έπρεπε να οδηγήσει στο να τεθεί η Ελλάδα υπό τηνκηδεμονία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των συνεταίρων της ευρωζώνης ή/και ενός πιθανούευρωπαϊκού νομισματικού Ταμείου. Όπως και οι τριτοκοσμικές χώρες από τη δεκαετία του’80, η Ελλάδα πρόκειται να συνειδητοποιήσει ότι υποβάλλεται σε ένα αυστηρό πρόγραμμαοικονομικής και κοινωνικής προσαρμογής που θα σημάνει την τριτοκοσμικοποίηση της,πράγμα που προαναγγέλλει αναμφίβολα το ίδιο και για άλλες χώρες της Ευρώπης.

Η Ελλάδα καταγράφει σημαντικά δημόσια ελλείμματα που πρέπει να χρηματοδοτηθούναπό δάνεια, των οποίων η συσσώρευση αυξάνει τον όγκο του χρέους του κράτους.Προκειμένου να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των ιδιωτών δανειστών της, η χώραπρέπει να μειώσει το χρέος της. Αν δεν το καταφέρει, το ασφάλιστρο « κινδύνου », πουδιεκδικούν οι δανειστές και που προστίθεται στο «κανονικό» επιτόκιο, θα μπορούσε ναοδηγήσει σε τοκογλυφία. Ο Γιώργος Παπανδρέου δεν έχει άλλη επιλογή, πρέπειοπωσδήποτε να χρεωθεί σε μικρότερο βαθμό και μάλιστα, να μειώσει τον όγκο τουελληνικού χρέους.

Το παράδειγμα του Τρίτου Κόσμου το 1982

Η κατάσταση της «υπερχρέωσης» Ελλάδας μοιάζει με αυτή των χώρων του ΤρίτουΚόσμου κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους του 1982. Πράγματι, προκείμενου νααντιμετωπίσουν τις χρηματοπιστωτικές υποχρεώσεις, οι χώρες του Νότου, στα πρόθυρατης στάσης πληρωμών, «βοηθήθηκαν» από το ΔΝΤ και την παγκόσμια Τράπεζα. Αυτοί οιοργανισμοί δάνεισαν στις χώρες του Νότου ώστε οι τελευταίες να καταφέρουν νακαλύψουν τα χρέη τους προς τις τράπεζες. Έτσι, οι εν λόγω τράπεζες μπόρεσαν καιμετέφεραν στο ΔΝΤ και στην παγκόσμια Τράπεζα ένα μεγάλο μέρος των «τοξικών»πιστώσεων (ή των «τοξικών ενεργητικών» τους, σε γλώσσα πολιτικά ορθή). Σεαντάλλαγμα, στις χώρες που δέχτηκαν «βοήθεια» επιβλήθηκαν προγράμματαδιαρθρωτικής προσαρμογής, δηλαδή υλοποίηση της συναίνεσης της Ουάσινγκτον πουείναι προϊόν νεοφιλελεύθερης μονεταριστικής εμπνεύσεως.

Μέσω της εφαρμογής των δέκα εντολών της, η συναίνεση της Ουάσινγκτον στοχεύει στονα επιτρέψει στις χώρες υπό προσαρμογή να επανακτήσουν τη δυνατότητα ναεξασφαλίσουν την εξυπηρέτηση (κύρια + επιτόκια) του εξωτερικού χρέους τους. Πρέπει,με κάθε τίμημα, να αποδεσμεύσουν κεφάλαια για να πληρώσουν τους δανειστές τους.

Μείωση του κρατικού ελλείμματος

Η μείωση του ελλείμματος υπονοεί τη συρρίκνωση των δαπανών και την αύξηση τωνεσόδων του κράτους.

Η μείωση των δημοσίων δαπανών προϋποθέτει μείωση:

• στις δαπάνες για τη μισθοδοσία των δημοσίων υπαλλήλων (μείωση του δυναμικού ή/ καιτου επίπεδου των μισθών)

• στις άλλες λειτουργικές δαπάνες (παιδεία, κοινωνικές δαπάνες…)

• στις επιδοτήσεις (δημόσιες υπηρεσίες, σύλλογοι…)

• στις δημόσιες επενδύσεις (υποδομές…)

Η αύξηση των εσόδων απαιτεί:

• (την) επιβάρυνση της φορολόγησης

• (την) ιδιωτικοποίηση των κερδοφόρων δημόσιων υπηρεσιών (νερό, ηλεκτροδότηση…)

Γενικότερα, υποτίθεται ότι η ανάπτυξη διευρύνει τα περιθώρια κινήσεων με την ανάπτυξητης οικονομικής δραστηριότητας, η οποία αυξάνει αυτόματα τα έσοδα του Κράτους. Ηανάπτυξη μπορεί να προέρχεται από τις εξαγωγές, σε περίπτωση που η εθνική παραγωγήέχει όφελος από τον εξωτερικό ανταγωνισμό χάρη στην υποτίμηση του εθνικούνομίσματος, ή, εάν αυτό αποδεικνύεται αδύνατο, με τον ανταγωνιστικό αποπληθωρισμό(όπως έγινε με το CFA – φράγκο Αφρικανικής Οικονομικής Κοινότητας) προτού γίνει ηυποτίμηση του 1994: σκοπός ήταν ένα ποσοστό πληθωρισμού χαμηλότερο από αυτόντων ανταγωνιστικών χώρων.

Η φιλοσοφία των προγραμμάτων προσαρμογής είναι τελικά, αφενός μια προσπάθειααύξησης της πλεονασματικής τοπικής παραγωγής (μέσω της ανάπτυξης) και, αφετέρουμείωσης της τοπικής κατανάλωσης του πλεονάσματος αυτού με σκοπό την εξαγωγή του.Σε καμία περίπτωση δεν τίθεται θέμα για την ευημερία των λαών.

Ο τραγικός απολογισμός των προσαρμογών

Παρά τις πολυάριθμες μελέτες που έγιναν με χρηματοδότηση της παγκόσμιας Τράπεζαςκαι του ΔΝΤ, οι οποίες τείνουν να αποδεικνύουν ότι η προσαρμογή παράγει ανάπτυξη καισυνεπώς, ευνοεί και τους φτωχούς, οι αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις δεν άργησαν ναεμφανιστούν και να καταδικαστούν. Έτσι, αυξήθηκε η φτώχια και η προϋπάρχουσα μεσαίατάξη εξαθλιώθηκε. Οι λαοί του Νότου έχουν υποστεί τις τραγικές συνέπειες τηςπροσαρμογής για την αποπληρωμή των χρεών από τα οποία ωφελήθηκαν ελάχιστα.

Η Ελλάδα «εγκαινιάζει» τις προσαρμοστικές πολιτικές στην Ευρώπη

Μέχρι στιγμής, η νεοφιλελεύθερη προσαρμογή που επιβλήθηκε, προοριζόταναποκλειστικά για τις «μην αναπτυγμένες» χώρες. Η Ελλάδα εγκαινιάζει τη διαδικασίατριτοκοσμικοποίησης της Ευρώπης με αφορμή τη λεγόμενη «προσαρμογή». Όπως καιστις χώρες του Τρίτου Κόσμου, πρόκειται να κερδίσει δημοσιονομικά περιθώρια κινήσεωςώστε να εξοφλήσει το εξωτερικό χρέος μέσω της μείωσης του μεγέθους του Κράτους, τηςιδιωτικοποίησης, της απορρύθμισης, των περικοπών στον προϋπολογισμό της υγείας,της παιδείας, κλπ.

Η Ελλάδα είναι το πειραματόζωο της φιλελεύθερης Ευρώπης

Ο άγνωστος παράγοντας παραμένει η λαϊκή αντίδραση. Θα αποδεχτεί άραγε τη λιτότητα ολαός; Ήδη γίνονται απεργίες και διαδηλώσεις. Χτες, 11 Μαρτίου (2010), πάνω από 100 000 άτομα διαδήλωναν στην Αθήνα. Στην Πορτογαλία και στην Ισπανία ξεκίνησε ηκοινωνική επιστράτευση. Η προσαρμογή θα σκοντάψει στο κοινωνικό εμπόδιο; Επιπλέον,οι κοινωνικές ταραχές μπορεί να αγγίξουν και τον πολιτικό τομέα με την εμφάνιση και τηνπιθανή άνοδο στην εξουσία πολιτικών δυνάμεων που βρίσκονται εκτός «συναίνεσης»: «μαλακή» δεξιά - αριστερά «του σαλονιού». Κι εδώ όμως, οι συνένοχες ελίτ μπορούν ναεμπνευστούν από την εμπειρία του Τρίτου Κόσμου για να επιβάλλουν τα μέτρα.

Η βιωσιμότητα της προσαρμοστικής πολιτικής

Στη δεκαετία του ’90, πραγματοποιήθηκαν πολλές εργασίες στους κόλπους του ΟΟΣΑσχετικά με την πολιτική βιωσιμότητα της φιλελεύθερης προσαρμογής. Ο ChristianMorrisson προειδοποιεί: « η εφαρμογή των προγραμμάτων προσαρμογής σε δεκάδεςχώρες στη δεκαετία του’80 έδειξε ότι δε δόθηκε καμία σημασία στην πολιτική διάστασητης προσαρμογής. Υπό την πίεση απεργιών, διαδηλώσεων, ακόμα και εξεγέρσεων,πολλές κυβερνήσεις αναγκάστηκαν να διακόψουν ή να περιορίσουν σε μεγάλο βαθμό ταπρογράμματά τους» (σελ. 6). Συμφέρει η ελαχιστοποίηση των κινδύνων και η υιοθέτησημιας κατάλληλης πολιτικής στρατηγικής.

Μέτρα με ελάχιστο πολιτικό και κοινωνικό ρίσκο

Βασισμένος σε μελέτες πάνω σε πολλές χώρες, ο Christian Morrisson επισημαίνει «τοπολιτικό συμφέρον κάποιων μέτρων […]: καμία κυβέρνηση δεν κινδυνεύει απόπεριοριστική νομισματική πολιτική, απότομες περικοπές στις δημόσιες επενδύσεις ήμείωση των λειτουργικών δαπανών. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι αυτά τα μέτρα δεν έχουναρνητικές επιπτώσεις, οικονομικές ή κοινωνικές : η μείωση των δημόσιων επενδύσεωνεπιβραδύνει την ανάπτυξη για αρκετά χρόνια και οδηγεί στην ανεργία χιλιάδες εργάτες τουοικοδομικού τομέα, χωρίς επίδομα. Σκεπτόμαστε εδώ όμως βάσει ενός μόνο κριτηρίου:ελαχιστοποίηση των κινδύνων ταραχών» (σελ. 16). Άνευ σημασίας «στηνπραγματικότητα, οι οικοδομικές επιχειρήσεις υποφέρουν πολύ από τέτοιες περικοπές (στιςδημόσιες επενδύσεις) που πολλαπλασιάζουν τις πτωχεύσεις και τις απολύσεις. Αλλάαυτός ο τομέας, που αποτελεί σύνθεση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, δεν έχει κανένασχεδόν πολιτικό βάρος» (σελ. 17). «Οι μειώσεις των μισθών και των θέσεων εργασίας στοστενό και στον ευρύ δημόσιο τομέα εμφανίζονται συνήθως ανάμεσα στα κύρια μέτρα τωνπρογραμμάτων προσαρμογής» (σελ. 29).

Κατά τον Christian Morrisson, αυτό το μέτρο είναι «λιγότερο επικίνδυνο από πολιτικήάποψη» από άλλα και «επιβαρύνει τα μεσαία στρώματα και όχι τους φτωχούς». Σεπερίπτωση ταραχών (απεργίες…), «η κυβέρνηση έχει ωστόσο τη δυνατότητα ναεπικαλείται τον πραγματισμό των δημόσιων υπαλλήλων. Μπορεί, παραδείγματος χάρη, ναεξηγήσει ότι, αφού το ΔΝΤ θέλει μείωση 20% στη μισθοδοσία, η μόνη δυνατή λύση είναιείτε οι απολύσεις είτε η μείωση των μισθών και ότι προτιμά, για το συμφέρον όλων, τηδεύτερη λύση. Η εμπειρία πολλών κυβερνήσεων της Αφρικής δείχνει ότι ο λαόςανταποκρίνεται «θετικά» σε αυτό το επιχείρημα» (σελ. 29). Και αυτό που ισχύει στηνΑφρική, ισχύει και σε άλλες χώρες του κόσμου.

Μείωση της ποιότητας των δημόσιων υπηρεσιών

«Εάν μειώσουμε τα λειτουργικά έξοδα, θα φροντίσουμε όμως να μη μειώσουμε τηνποσότητα της υπηρεσίας, κι ας μειωθεί η ποιότητα. Μπορούμε, παραδείγματος χάρη, ναπερικόψουμε τις πιστώσεις για λειτουργικές δαπάνες στα σχολεία και στα πανεπιστήμια,θα ήταν όμως επικίνδυνο να περιορίσουμε τον αριθμό των μαθητών ή των φοιτητών. Οιοικογένειες θα αντιδράσουν βίαια στην άρνηση εγγραφής των παιδιών τους, όχι όμως σεμια βαθμιαία μείωση της ποιότητας της παιδείας και το σχολείο μπορεί να εξασφαλίσειπροοδευτικά και με χρονική ακρίβεια οικονομική συνεισφορά από τις οικογένειες ή νακαταργήσει κάποια δραστηριότητα. Αυτό γίνεται σταδιακά, σε ένα σχολείο κι όχι στοδιπλανό ώστε να αποφύγουμε τη γενική δυσαρέσκεια του λαού». Ουδέν σχόλιον!

Διαίρει και βασίλευε

«Μια κυβέρνηση, δύσκολα μπορεί να πραγματοποιήσει την προσαρμογή ενάντια στηβούληση της κοινής γνώμης στο σύνολό της. Πρέπει να διατηρήσει την υποστήριξη ενόςμέρους της κοινής γνώμης, κι αν χρειαστεί, εις βάρος άλλων κοινωνικών ομάδων. Με αυτήτην έννοια, ένα μέτρο που θα αφορούσε με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις κοινωνικές ομάδες(δηλαδή που θα ήταν ουδέτερο, από κοινωνική άποψη), θα ήταν πολύ πιο δύσκολο ναεφαρμοστεί από ένα μέτρο μεροληπτικό, που θα επιβάρυνε συγκεκριμένες ομάδες και πουθα εξαιρούσε τις άλλες προκειμένου να υποστηρίξουν την κυβέρνηση» (σελ.17). Επειδή«οι περισσότερες μεταρρυθμίσεις χτυπούν συγκεκριμένες ομάδες προς όφελος άλλων, […]μια κυβέρνηση μπορεί πάντα να στηρίζεται στην συμμαχία των νικητριών ομάδων ενάντιαστους ηττημένους» (σελ. 18). Συνεπώς, συνιστάται η διαίρεση και η αντιπαράθεση τωνκοινωνικών ομάδων για την επιβολή αυστηρών μέτρων.

Ένα «δικτατορικό» καθεστώς θα ήταν ιδανικό για την επιβολή των μέτρων

«Μια σύγκριση των δημοκρατικών χώρων της Λατινικής Αμερικής όπως η Κολομβία, οΙσημερινός, το Περού με τα στρατιωτικά καθεστώτα όπως η Αργεντινή και η Χιλή, το 1981-82, δείχνει ότι οι ταραχές είναι σπανιότερες όταν πρόκειται για στρατιωτικά καθεστώτα. […]Εύγλωττη είναι η σύγκριση ανάμεσα στις δυο εμπειρίες της Αργεντινής υπό στρατιωτικόκαθεστώς (το 1981) και με δημοκρατία (το 1987): το επίπεδο διαμαρτυρίας ήταν τρειςφορές πιο υψηλό το 1987 και υπήρξαν πιο πολλές διαδηλώσεις» (σελ. 12). Έτσι, ένααυταρχικό καθεστώς θα ήταν ιδανικό για την επιβολή των μέτρων. Μήπως ονεοφιλελευθερισμός τείνει να ξεφύγει;

Εν κατακλείδι, η Ελλάδα σηματοδοτεί με σαφήνεια την τριτοκοσμικοποίηση της Ευρώπης.

Πηγή : http://cadtmnimes.free.fr/spip.php?article229