Μονάδες μετρησεως εις την αρχαιότητα

Αθήναι. Ακρόπολις. Ι Προπαρθενών Ι. ΙΙ Προπαρθενών ΙΙ. ΙΙΙ. Παρθενών Κάτω: Κάτοψη του κλασσικού Παρθενώνος.

Στην Ελλάδα βασική μονάδα μέτρησεως κατά τους αρχαίους χρόνους, ήταν ο πους. Το μέγεθος δεν ήταν σταθερό αλλά εξαρτατο από το σημείο όπου γινόταν η μέτρηση στο Εκατόν πεδο του Παρθενώνος. Έτσι το μήκος του εκυμαινετο από 0,3083 εως 0,2970 μέτρα. Υποδιαίρεση του ποδός ήταν ο δάκτυλος, 1/16 του ποδός ή 0,0193 μέτρα.
Από τον δάκτυλο παρηγοντο οι παρακάτω μονάδες:
4 δάκτυλοι = 1 παλαστή
 
                                            8 δάκτυλοι = ½ ποδός = 1 λιχάς
                                           11 δάκτυλοι = 1 ορθόδωρον
                                           12 δάκτυλοι = 1 σπιθαμή
                                           16 δάκτυλοι = 1 πους
                                           18 δάκτυλοι = 1 πυγμή
                                           20 δάκτυλοι = 1 πυγών
                                           24 δάκτυλοι = 1½ πους = 1 πήχυς


Παράγωγες μονάδες από τον πόδα ήταν οι εξής:

                                          2½ πόδες = 1 απλούν βήμα
                                          5 πόδες = 1 διπλούν βήμα
                                          6 πόδες = 1 οργυιά
                                          10 πόδες = 1 άκαινα
                                          100 πόδες = 1 πλέθρο
                                          600 πόδες = 1 στάδιο

Το μήκος του σταδίου διέφερε στις αρχαίες πόλεις και εξαρτιόταν από το μήκος του ποδός. Έτσι το αττικό στάδιο είχε μήκος 184,98 μέτρα, το ολυμπιακό 192,27 μέτρα, το οδοιπορικό 157,50 μέτρα.
Από το στάδιο παραγόταν οι εξής μονάδες:

                                          2 στάδια = 1 δίαυλος
                                          4 στάδια = 1 ιππικόν
                                         12 στάδια = 1 δόλιχος
                                         30 οδοιπ. στάδια = 1 περσικός παρασάγγης
                                         40 οδοιπ. στάδια = 1 αιγυπτιακός σχοινός

Τα κυριότερα μέτρα επιφάνειας ήταν το τετραγωνικόν πλέθρον , η άρουρα (1/4 του πλέθρου) και ο έκτος (1/6 του πλέθρου).

Η βάσις των μονάδων για την μέτρησιν των στερεών ήτο ο κύαθος (0,046 λίτρα), ενώ παράγωγες μονάδες του ήταν οι παρακάτω:

                                        6 κύαθοι = 1 κοτύλη
                                        3 κοτύλες = 1 ξέστης
                                        2 ξέστες = 1 χοίνικας
                                        4 χοίνικες = 1 ημίεκτον
                                        8 χοίνικες = 1 εκτεύς
                                        6 εκτείς = 1 μέδιμνος

Για τα υγρά η βάση των μονάδων μέτρησης ήταν και πάλι ο κύαθος και από αυτόν παραγόταν οι εξής μονάδες:

                                        1 ½ κύαθοι = 1 οξύβαφον
                                        2 οξύβαφα = 1 ημικότυλον
                                        2 ημικότυλα = 1 κοτύλη
                                        2 κοτύλες = 1 ξέστης
                                        16 ξέστες = 1 χους
                                        12 χόες = 1 μετρητής (39,4 λίτρα)

Βασική μονάδα μέτρησεως του βάρους ήταν ο οβολός (0.72 γραμμάρια). Από τον οβολό προέκυπταν οι εξής μονάδες:

                                        1 δραχμή = 6 οβολοί
                                        1 μνα = 100 δραχμές
                                        1 τάλαντο = 60 μνα (25,86 χιλιόγραμμα)

Ετυμολογία της λέξεως οβολος

Η λέξις οβολός που σήμαινε «μικρό αιχμηρο αντικειμενο» προέρχεται από το σχήμα των πρώτων νομισμάτων, τα οποία ήταν μακρόστενες μεταλλικές μυτερές βέργες. Η λέξις αυτήν παρέμεινε όταν τα νομίσματα πήραν μικρήν στρογγυλήν μορφήν και εκτοτε χρησιμοποιήθηκε για νομίσματα μικρής ονομαστικής αξίας. Χαρακτηριστικό είναι επίσης, ότι ο οβολός έμμεσα έδωσε την αφορμήν για την ονομασία της δραχμής, αφού μια δραχμή αντιστοιχούσε σε 6 οβολούς, δηλαδή τόσους όσους μπορεί να κρατήσει (να «δράξει») το χέρι [ρημα δραττω].

Η λέξις obulus χρησιμοποιήθηκε αργότερα και από τους Ρωμαίους για να χαρακτηρίσουν τα χρήματα, ενώ ακόμα και ο οβελίσκος (π.χ. ο Οβελίσκος του Θεοδόσιου Α') προέρχεται από αυτήν την ελληνικήν λέξιν, λόγω του μακρόστενου σουβλερού σχήματος που είχε.

Εκτός από το συγκεκριμένο νόμισμα, οβολό ονομάζουμε ένα μικρό ή συμβολικό ποσό το οποίο παραθέτουμε, δωρίζουμε, ή προσφέρουμε οικειοθελώς.

Στην Ελληνικήν μυθολογία ο οβολός είναι το συμβολικό ποσό που κόστιζε η μεταφορά στον Άδη από τον Χάροντα και γιαυτό βρίσκουμε στους τάφους το νόμισμα αυτό.

Επίσης οβολός ονομάζεται το νόμισμα που κόπηκε το 1819 στα νησιά του Ιονίου.

ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΕΤΡΟΛΟΓΙΑΣ ………………..2009